Qadriños: Os premiados no 3º Certame Benito Losada de BD

Con só tres edicións, o Certame Benito Losada de Banda Deseñada vai camiño de converterse nun dos eventos de referencia do cómic galego. Malia ser a súa unha dotación económica modesta, a convocatoria está a funcionar como un valioso incentivo para os novos creadores, ademais dunha importante plataforma para dárense a coñecer e difundiren os seus traballos. Os resultados falan por si mesmos: as obras premiadas destes anos destacan pola súa calidade e os nomes dos autores galardoados comezan a resultarlles familiares aos afeccionados do medio. Agardamos que o Certame manteña a súa traxectoria ascendente en vindeiras edicións. En Qadriños comento brevemente as obras e autores premiados na edición deste ano.

Elipses e sombras: Última fuxida a Hicksville

Estaleiro Editora vén de publicar Comics desde Hicksville, unha compilación de narracións breves do historietista neocelandés Dylan Horrocks. A obra achéganos ao traballo dun autor que acadou sona internacional a finais dos anos 90 coa novela gráfica Hicksville, pero que dende hai anos ocupa deliberadamente un segundo plano no mercado internacional da banda deseñada.

Imaxinemos que existe un lugar ao que se retiran os grandes autores da banda deseñada cando queren crear en liberdade, un pequeno territorio afastado do mundo no que poden despregar o seu talento con plenitude, esquecendo datas de entrega, restricións editoriais e esixencias do mercado. Ese lugar existe, chámase Hicksville e a súa historia foi contada polo historietista neocelandés Dylan Horrocks na novela gráfica do mesmo nome, unha apaixonada defensa do valor artístico da banda deseñada que obtivo unha excelente acollida crítica e que se converteu nun referente no proceso de transformación do cómic de autor de finais do século pasado. Ademais de coma un refuxio para autores, Horrocks imaxinou Hicksville coma o lugar onde se materializaba a utopía dos amantes da banda deseñada: os seus habitantes veneraban o cómic, coñecían e respectaban os autores de referencia e asumían coma unha obriga colectiva a conservación do seu legado.

Da man de Estaleiro Editora chéganos agora Comics desde Hicksville, unha compilación de narracións breves do mesmo autor que nos permite comprobar ata que punto a evasión cara lugares arcádicos é un tópico recorrente da súa escrita. Ben expresivo é Cornucópia, o relato que abre o volume e no que os dous personaxes protagonistas se ven obrigados a fuxir ao imaxinario país de Cornucopia (que xa aparecía en Hicksville) para conservaren un amor que resulta  demasiado perfecto para o mundo real. Ou O meu mundo, unha narración de apenas catro páxinas cuxas primeiras liñas definen claramente a actitude do autor: “Quando as cousas se ponhem muito feias, vou para outro lugar, um mundo distinto, o meu mundo”. Coma todas as utopías, os espazos ideais de Horrocks devolven a imaxe imperfecta da realidade en que vivimos: “No meu mundo a policía é útil e amável. As leis som justas e protegen a gente indefensa. O governo nunca mente”. Frases inxenuas, mais tremendamente actuais. Aínda atopamos un outro relato que redunda na mesma idea mais dende a perspectiva inversa: en Siso é a nosa realidade, na súa versión máis agresiva e cruel, a que ameaza con invadir un pequeno mundo habitado por bonecos, animais que falan e seres fantásticos. “Avizinhan-se guerras”, di o protagonista. O terror do mundo adulto contra a utopía infantil.

O volume complétase con dous relatos máis. O primeiro, Tres Bíblias de Tijuana, demostra ata que punto Horrocks é incapaz de desfacerse da vaga sentimental que inunda toda a súa obra. Como o propio título indica, o relato pretende ser unha imitación das Tijuana Bibles, cómics pornográficos, frecuentemente paródicos, moi populares na Norteamérica dos anos 20. Inevitablemente, na versión de Horrocks o sexo sérvese con (moito) amor. E finalmente A última historia da Fox, no que Horrocks relata a súa estadía en Londres a finais dos anos 80, unha etapa da súa vida na que experimentou dúbidas respecto da súa vocación de historietista. Segundo o propio autor recoñece na súa páxina web, esta peza foi composta de forma improvisada, aproveitando os tempos mortos para debuxar nun caderno, unha estratexia para superar o bloqueo creativo no que se centra a historia. O resultado é un relato cru nas formas (a maior parte dos deseños son apenas bosquexos), que transmite unha sensación de work in progress próxima ao experimental, pero que ao mesmo tempo ofrece un exhaustivo retrato da actitude creativa do autor.

Hai que salientar que este volume nunca antes fora editado como tal, senón que a escolma correu a cargo de Estaleiro, que escolleu entre varios dos relatos que o autor ten expostos na súa web baixo licenza Creative Commons. Xa que logo, coa publicación de Cómics desde Hicksville cúmprese un pequeno milagre. Un sistema editorial pequeno, o da banda deseñada en galego (máis pequeno aínda o que se expresa en normativa AGAL), e especialmente deficitario en traducións, acolle un título único dun autor de culto apenas editado no noso contorno. Un motivo de ledicia polo que cómpre felicitar a Estaleiro nesta súa primeira incursión no eido da banda deseñada. 

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 20 de setembro de 2014]

La canción de Apolo

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

É probable que a decisión de ECC de publicar La canción de Apolo (ECC, 2014) de Osamu Tezuka sexa consecuencia da excelente acollida de El libro de los insectos humanos (Astiberri, 2013) o ano pasado. Sendo obras moi diferentes entre si, teñen tamén elementos en común: ambas foron publicadas orixinalmente en 1970 e son representativas da etapa na que o mestre xaponés, ata entón centrado no manga infantil, deu entrada na súa obra a contidos destinados a un lector máis maduro. Segundo o propio autor recoñece no epílogo recollido nesta edición, La canción de Apolo xurde nun intre no que na sociedade xaponesa estaba a debaterse a conveniencia ou non de proporcionar unha educación sexual aos adolescentes, o cal, unido ao pulo que experimentou o gekiga neses anos, levou a Tezuka a a compoñer esta obra, un volume destinado a cismar con ánimo divulgativo no misterio do amor e o sexo. Case nada. Na obra de Tezuka atopamos con frecuencia obxectivos tan ambiciosos coma este: reflexionar sobre o amor, a condición humana, a espiritualidade... E sen embargo, a súa ollada limpa, dunha franqueza que hoxe semella inxenua, e as ferramentas escasamente prestixiadas das que se valeu (a fantasía, a ciencia ficción, o relato infantil...) impedíronlle sempre caer na pompa ou en excesos pretensiosos.

La canción de Apolo é a historia de Shôgo, un mozo que experimenta un noxo patolóxico cara as expresións de amor. En terapia polo seu comportamento violento, terá un encontro nun plano onírico cun ser de aspecto divino que o condenará a vivir unha frustración sentimental recorrente: morrerá e volverá vivir reencarnado, namorarase pero será incapaz de vivir o seu amor con plenitude. As primeiras páxinas dan a entender que o plan inicial de Tezuka era o de amosar a aprendizaxe sentimental do protagonista a través deste castigo prometeico (coma o Titán grego, Shôgo padecerá unha mutilación cíclica, aínda que non física, senón emocional). E así, asistimos primeiro a un breve e sinxelo capítulo ambientado na 2ª Guerra Mundial co protagonista reconvertido en nazi que se namora dunha xudía, e despois a unha segunda aventura na que Shôgo vai dar a unha illa habitada por animais intelixentes, o que lle serve a Tezuka para defender unha visión “naturalista” da afectividade. A inxenuidade da que falabamos. Mais nese punto, a narración experimenta un xiro e pasa a centrarse nas vivencias no mundo real (é dicir, máis aló das súas reencarnacións) dun Shôgo que foxe da institución na que estaba recluído e sobrevive agochado por unha muller que se propón convertelo nun atleta de maratón. Tras este extenso desvío chega outro aínda máis longo, no que o protagonista se traslada a un futuro no que a humanidade está sometida á tiranía de humanoides sintéticos e onde Shôgo confrontará a súa derradeira experiencia dun amor frustrado.

A narración non discorre de forma ordenada senón que flúe torrencialmente, algo moi propio do seu autor, que sempre antepuxo a súa vocación de “contar” a calquera consideración formal. Os problemas de estrutura de La canción de Apolo, os seus bruscos cambios de dirección ou a sensación de improvisación que transmiten moitos dos seus xiros argumentais resultan especialmente perceptibles nunha lectura lineal da obra que, cómpre lembralo, foi publicada orixinalmente de forma serial. A actitude apaixonada de Tezuka tradúcese neste título nuns protagonistas permanentemente exaltados, abocados a confrontar situacións extremas e nos que se ven involucrados os sentimentos máis fondos.

O catálogo de personaxes femininos, as súas actitudes e as que cara elas manteñen o resto de personaxes ofrecen unha moi interesante perspectiva sobre a posición da muller na obra de Tezuka, algo que xa acontecía con El libro de los insectos humanos. Abonda con sinalar a culpabilización da nai de Shôgo, cuxa promiscuidade (suxírese, mais non se afirma, que é prostituta) sería a causa da sociopatía do rapaz. Ou a fría determinación de Naomi, a rapaza que acompaña a Shôgo na illa dos animais intelixentes e que está disposta a matalo para que non se interpoña nas súas súas ambicións profesionais e persoais. Ou a asimilación entre feminidade e beleza, que leva a Shôgo a afirmar que coa deformación do seu rostro a raíña sintética Sigma “deixará de ser unha muller para converterse nun monstro”. Detalles que ben merecerían unha análise máis demorada e posta en relación co resto da produción de Tezuka. Iso si, para evitarmos chegar a conclusións condescendentes sobre a cultura nipona se cadra deberiamos lembrar que tipo de retratos femininos predominaban nos 70 no cómic do noso entorno ou preguntarnos en que medida temos progresado dende entón.

Malia ser Shôgo un personaxe de perfil sinuoso e personalidade próxima á psicopatía, resultan evidentes os esforzos do autor por humanizalo, achegalo ao lector e demostrar que a súa redención é posible. Non sendo compracente, o final deixa un pouso esperanzador. A obra constitúe, xa que logo, un novo exemplo do persoal talante de Tezuka e da súa visión benevolente respecto da condición humana.

Entradas relacionadas
El libro de los insectos humanos