mércores, xaneiro 15, 2014

El sabor de la tierra


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Con El sabor de la tierra (Astiberri, 2013), Baudoin e Troubs continúan o camiño que abriron con Viva la vida. Los sueños de Ciudad Juárez (Astiberri, 2011), obra na que ambos autores intercambiaban retratos por soños na tristemente famosa cidade mexicana. Desta volta, a parella de artistas franceses trasládase a Colombia, onde emprenden unha viaxe que os levará dende a capital Bogotá ata Caquetá, rexión próxima ao Amazonas e zona de influenza das FARC. O pretexto é apenas unha variación sobre o da obra precedente: pedirlle aos seus habitantes que lles relaten os seus recordos máis intensos mentres os debuxan. O país e o seu ferinte conflito retratados a través das lembranzas dos seus habitantes.

Son poucas as imaxes que Baudoin e Troubs ofrecen de Bogotá tras a súa chegada, mais todas elas amosan unha cidade en cuxa superficie pode rastrexarse o rastro dunha guerra con demasiados actores implicados: o Estado, as FARC, os paramilitares, os narcotraficantes, os cidadáns. Todo semella responder á función de activar o recordo: as paredes tatuadas de carteis, slogans e graffiti, os lugares indeleblemente asociados a sucesos tráxicos. A cidade deixa paso a un rural que vai tornando en selva a medida que  Baudoin e Troubs se internan no país. No camiño atopan xentes de todo tipo: homes e mulleres, persoas cultivadas e xente humilde, novos e vellos. Uns evocan os traumas da súa vida mentres outros se refuxian nos intres de felicidade. Hainos que prefiren non recordar e falan do presente ou do futuro. A violencia sempre está presente, aínda que sexa por omisión consciente. Nas lembranzas dos retratados o conflito revela a súa dobre faciana: dunha banda, a dimensión pública na que os grandes acontecementos condicionan o devir da guerra; doutra, unha sucesión de pequenos dramas persoais, todos moi semellantes, que marcan as vidas dos cidadáns.

A entrevista dos autores cunha guerrilleira das FARC sinala o que probablemente sexa o punto culminante da obra, ao ser a primeira e única declaración recollida no libro que non é dun simple cidadán, senón de alguén con condición de parte no conflito. É difícil resistirse á forza do seu testemuño, que os autores presentan sen contrapesos. E non só polo profundo idealismo que revelan as súas palabras, que poderiamos considerar un simple envoltorio autoxustificativo, senón tamén e especialmente pola lexitimidade que lle concede a súa condición de muller que se resiste a someterse a un rol subsidiario mesmo nunha sociedade en paz. Os autores non agochan as súas simpatías, preferindo ser honestos a ser obxectivos.

Resulta evidente singularidade desta obra e a dificultade do seu encaixe en categorías preconcibidas. Entre o relato persoal, a crónica de viaxe e o documento xornalístico, a obra parte dun propósito mínimo e se desenvolve con aparente improvisación. Non é ningunha novidade a autoría compartida, mais si como a interpretan Baudoin e Troubs, xustapoñendo o deu debuxo con total liberdade. A discreta acollida deste título fálanos do momento que se está a vivir na banda deseñada, no que unha obra das características sinaladas non supón de seu acontecemento algún e pode permitirse o caro capricho de pasar desapercibido.

Ningún comentario: