Inventario de atrocidades. A Primeira Guerra Mundial segundo Jacques Tardi

"No encontramos en toda la obra una sola mención a las causas geopolíticas que originaron el conflicto, tampoco a sucesos relevantes en el devenir del mismo. Tardi no sólo pretende eludir cualquier idea justificadora, sino también despojar a la guerra de sentido épico, por lo que los hechos que nos traslada resultan irrelevantes desde una perspectiva global y sus protagonistas son siempre personajes insignificantes. Uno de los mayores éxitos del autor francés es el de haber sido capaz de ofrecer un relato descarnado y cruel, implícitamente antibelicista, sin caer en excesos dramáticos o en un tremendismo gratuito."

Pechamos o ano con este fragmento pertencente ao artigo que veño de escribir para o monográfico sobre xénero histórico da revista dixital Ábrete Libro. Nel falo das moitas obras que Jacques Tardi ten adicado a contar a Primeira Guerra Mundial, dende a lonxana A flor no fusil ata a recente e excelente Puta guerra! Inventario de atrocidades. A Primeira Guerra Mundial segundo Jacques Tardi.

O xogo lúgubre

O xogo lúgubre (Dolmen, 2007) parte das coñecidas extravagancias e tamén doutros aspectos máis controvertidos da vida de Salvador Dalí para desenvolver un relato que pretende ser desacougante e morboso centrado na figura do pintor catalán, aquí chamado Salvador Deseo. Paco Roca xoga á imitación do clásico literario Drácula, facendo que os lectores acompañen ao novo e recén chegado secretario de Deseo, significativamente chamado Jonás Arquero, na súa descuberta da sinistra personalidade e forma de vida do pintor. O vampirismo de Deseo, coma o de Drácula, sobardaría a súa constatada desviación respecto da moral e convencións sociais predominantes para entrar no terreo do criminal. Obviamente, nese punto Roca fabula, aínda que sexa a partires de material documentado, retratando a Deseo/Dalí a metade de camiño entre o ogro malvado e un certo infantilismo irresponsable. A cuestión de fondo sería a de se podemos xulgar con normas (morais, legais) comúns a suxeitos extraordinarios ou, en sentido contrario, se a xenialidade persoal pode ser coartada para o crime.

Porén, malia o interese da proposta, a obra acusa unha notable falta de substancia. En contraste co delongado proceso de dexeneración persoal a que se vía sometido o Jonathan Harker de Drácula, a transformación que sofre Arquero ao asistir ás reviradas prácticas de Deseo resulta prácticamente instantáneo, non suficientemente xustificado. A mesma precipitación acusa o seu namoramento dunha rapaza de Cadaqués: fugaz, instantáneo. Á obra no seu conxunto fáltalle percorrido para posuir a contundencia que o relato reclama.

No aspecto gráfico, Dolmen segue o formato da edición europea da obra, a cor e cun tamaño maior que o orixinal tal e como o publicara La Cúpula en 2001. Como adoita acontecer, a ampliación non favorece o resultado cando a obra foi concibida inicialmente para unhas dimensións de páxina menores. Polo demais, aínda que os rasgos de estilo do seu autor están presentes, o seu traballo non resulta tan rico e complexo como a súa obra posterior, especialmente no que atinxe á planificación e posta en páxina.

Estamos, xa que logo, perante un traballo cheo de ideas suxerentes que non chegan a funcionar por completo. Roca revelábase xa en 2001 coma debuxante talentoso e creador imaxinativo, pero aínda en proceso de perfeccionamento. O salto de calidade que supón a súa produción posterior é ben coñecido.

Entradas relacionadas
Engurras
As rúas de area
O inverno do debuxante

Os sarcófagos do sexto continente

Se cadra polos coñecidos vínculos entre Hergé e Edgar P. Jacobs, adoita tomarse tanto a Tintín coma a Blake e Mortimer como paradigma das dúas posicións que poden adoptarse respecto a unha cabeceira cando morre o seu creador: clausurala (Tintín) ou permitir a súa continuación por outros autores (Blake e Mortimer). O debate ten bastante de bizantino e se cadra por iso abrolla cada pouco. En calquera caso, veño de ler con agrado Os sarcófagos do sexto continente (Norma, 2004, 2005), aventura en dúas partes escrita por Yves Sente e debuxada por André Juillard e que pertence á era post-Jacobs de Blake e Mortimer. E, como non pode ser doutro xeito, un dos seus puntos de interese é determinar ata que punto se lle fai xustiza á cabeceira orixinal e ao seu creador.

A ese respecto, o primeiro que resulta evidente é a vocación de fidelidade ao referente dende un punto de vista formal. O empeño de Juillard por mimetizar o estilo gráfico de Jacobs lévao a supeditar os seus propios rasgos autorais á imitación do grafismo daquel en todos os seus extremos, o cal inclúe a posta en páxina e tamén aspectos tan característicos do historietista belga como a súa tendencia sobrecargar os globos de diálogo ou o uso de caixas de texto cuxo contido resulta redundante coas propias imaxes. A contención con que se empregan estes recursos, que en ningún momento chegan a entorpecer a lectura, denota que estamos perante un uso consciente dos mesmos, a repetición dunha marca de estilo que se ofrece cómplice ao lector para o seu recoñecemento.

Algo semellante pode dicirse do argumento. Ademais de manter a fidelidade na caracterización dos protagonistas, Sente enceta unha trama coherente cos lugares comúns na obra de Jacobs (aventura, viaxes, emprazamentos exóticos, pseudo-ciencia...) adubada con non poucas referencias a aventuras previas. A elección da Exposición Universal de Bruxelas de 1958, co aquel retrofuturista e inxenuo do Atomium e demais edificios da Feira, coma un dos escenarios principais da aventura, lonxe de ser inocente, ten moito de declaración de intencións por parte dos autores. Con todo, Sente e Juillard non renuncian a ampliar os límites da serie, atrevéndose a imaxinar un amor de mocidade de Mortimer e as circunstancias en que éste e Blake coincidirían por vez primeira.

Xa que logo, a obra combina sabiamente un discurso propio co respecto pola tradición e resulta, por riba de todo, un sólido relato de acción e aventura. Resúltame difícil pensar qué afeccionado á obra de Jacobs podería presentar obxeccións a un traballo coma éste e, en calquera caso, o canon orixinal permanece intacto para quen o recoñeza coma o único válido. Así que, querendo ou non, parece que xa me posicionei no debate inesgotable do que antes falabamos. Ata que cambie de opinión, supoño.

Entradas relacionadas
A marca marela